Page 140 - Lab Bilology I 63

ระบบนิเวศ
ป ฏิบั ติกา ร ชีว วิท ย า 1 |

ปฏิบัติการท 9 (Ecosystem)
่
ี
ระบบนิเวศ (Ecosystem)
ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.ภูวดล โกมณเฑียร, ดร.ญาณวุฒิ อุทรักษ์
ผศ.ดร. ภวดล โกมณเฑียร และ ดร. ญาณวุฒิ อุทรักษ
ู

นิเวศวิศวิทยา มีความหมายตรงกับคําภาษาองกฤษวา Ecology มาจากรากศัพทคําใน
ั
ํ
ื

ี
ู
ื
ภาษากรกสองคาคอ Oikos หมายถึงที่อยอาศัย หรอบาน และ logos หมายถึงศาสตร หรือเหตุผล
ั
ึ
หรือแนวความคิด ดังน้นวิชานิเวศวิทยาจงเปนเปนสาขาวชาวทยาศาสตรที่ศกษาความสัมพันธ 
ิ
ิ

ึ
ระหวางสิ่งมีชีวตกบสิงแวดลอมทังสิงแวดลอมทีมีชวต (biotic factors) และสิงแวดลอมทีไมมีชวต
ี
่
ั
่
ิ
้

ี
ิ
่
ิ
่
่
(abiotic factors) การศึกษาดานนิเวศวิทยามีอยู 3 ระดับ ดวยกันคือการศกษาในระดับประชากร
ึ

ี
ิ
ั
ั
่
ิ
(Population Ecology) ระดบสังคมสิงมีชวต (Community Ecology) และระดบระบบนเวศ
(Ecosystem)
ิ
่
การศึกษาในระดับระบบนิเวศเปนการศึกษาถึงความสัมพันธระหวางสิงมีชีวิตกบสิ่งมีชีวต
ั

่
และสิงมีชวิตกับสิ่งไมมีชีวิตในรูปแบบการถายทอดพลังงาน (energy transfer) และการไหลเวยนของ
ี
ี
ุ
ธาตอาหาร (nutrient cycling) ในระบบนเวศนนๆ โดยกระบวนการกนกนเปนลําดับขั้น (trophic

ั
ิ
ิ
ั
้
่
ื
level) ดังนั้นสิ่งมีชีวิตในระบบนิเวศนั้นๆ จึงตองทําหนาที่เชิงอาหาร (trophic niche) ของตนเพอให 
ระบบนิเวศดํารงไวซึ่งเสถียรภาพ (stable ecosystem) องคประกอบหลักของระบบนิเวศ


ประกอบดวย องคประกอบทีเปนสิ่งไมมีชีวิต (abiotic components) ไดแก แสง อุณหภูมิ นํา ธาต ุ

้

่

อาหารทั้งที่เปนสารอินทรีย (organic) และสารอนินทรีย (inorganic) และองคประกอบทีเปน
่




สิ่งมีชีวิต (biotic components) เปนกลุมที่นําองคประกอบที่ไมมีชีวิตในระบบนิเวศน้นๆมาใชทําให 
ั
ํ

เกิดการไหลเวยนของพลังงาน เชน ผูผลิต (producers) นาพลังานงานจากแสงอาทิตยใชเพอสราง

ื
ี

่
สารอาหารจากธาตุอาหารและนําในระบบนิเวศน้น ซึ่งผูผลิตจะจัดอยในกลุมสิ่งมีชีวิตที่สรางอาหารได 
้
ู
ั
ั

ดวยตวเอง (autotrophic organisms) ดวยกระบวนการสังเคราะหดวยแสง ผูบริโภค (consumers)
้

ี
ิ

หมายถงกลุมของสิ่งมีชวิตที่รบพลังงานจากการกนสิงมีชีวตอน สิ่งมีชวิตกลุมนไมสามาถสรางอาหาร
ี
ั
ื
่
่
ึ
ิ
ี
ี
ดวยตนเองได (heterotrophic organisms) กลุมของสิ่งมีชีวิตกลุมน้สามารถแยกเปนกลุมยอยตาม





ิ
ั
ิ

ั
้
ื

ึ
ระดบชนของการกนหรอการถายทอดพลังงาน คือ กลุมที่กินผูผลิต หรือผูบรโภคลําดับที่หน่ง
ั
(primary consumer) หรือสัตวกินพืช (herbivore) เชน กระทิง ควายปา ต๊กแตน หนอนผีเสื้อ ปลา
ิ

กนพช เปนตน ผูบริโภคลําดับที่สอง หรือ ลําดับที่สาม (secondary or tertiary consumers) หรือ

ื
ิ


่


ลําดับถัดไปจะถกเรียกวาสัตวที่กินสัตว (carnivore) ซึงมีบทบาทหนาทีเปนผูลาในระบบนเวศ เชน

่
ู
ู
็
ู
นกกระจิบกินหนอน นกกระเตนกนปลา งกินหน เหยยวกินงู สัตวทีกินสัตวอนเปนอาหารจะถูก
ิ
ื
่
่
่
ี
เรียกวาผูลา (predators) นอกจากสองกลุมขางตนแลวยงมีกลุมสิ่งมีชีวิตที่มีบทบาทสําคัญที่ทําให 

ั


ิ
เกิดการไหลเวยนของพลังและธาตอาหารสมบูรณย่งข้น กลุมสิ่งมีชีวิตเหลาน้มีหนาที่ในการยอยสลาย
ุ
ึ
ี

ี
เศษซากของสิ่งมีชวิต ใหกลายไปเปนสารอนทรยอีกครง (saprophytic organisms) จงถกเรียกวา
ึ
ี
ู
ิ
ั
้

่
ั


ผูยอยสลาย (decomposers) ในหนึงระบบนิเวศอาจมีการกินกันเปนลําดับข้น ซึ่งสายของการกินกัน
่
่
ี

น้จะเรียกวาหวงโซอาหาร (food chain) (ภาพที 9.1) และหวงโซอาหารหนงอาจมีความเชอมโยงกบ
ื
ั
่
ึ
ั
่

หวงโซอาหารอืนโยงกนเปนเครือขายหวงโซอาหารเรียกวา สายใยอาหาร (food web)
ในโลกของเรามีระบบนเวศทีหลากหลาย และระบบนเวศหน่งๆ ตองมีขอบเขต (boundary)
ิ
่
ิ
ึ
ทีชัดเจน ปจจุบันมีการแบงระบบนิเวศไวหลายแบบ ตามลักษณะที่ตองการศึกษา เชน ระบบนิเวศทุง 
หญา (grassland ecosystem) ระบบนเวศปาดิบชืน (evergreen forest ecosystem) ระบบนเวศ
้
ิ
ิ

ปฏิบัติการที่ 9 ระบบนิเวศ (Ecosystem)