Page 31 - ปฎิบัติการชีววิทยา 1

ื�
ี�
้
ิ
บทปฏบัติการท 2 การเคลื�อนทของสารผ่านเยอหุมเซลล ์
ี�
Membrane Transport 19
ิ
ิ
ปฏ บั ต การชี วว ทยา 1 | 17
ิ
้
้
ั
3) ความดน การเพมความดนทําใหพลังงานจลนเพมขน การแพร่กเกดขึนไดเร็ว
ั
่
ิ
่
ิ
้
็
ึ
ิ
์
้
4) สถานะของสสาร แรงยึดเหนยวระหว่างโมเลกุลของสสารในสถานะกาซมีนอยมาก จง
้
ึ
๊
ี
่
ี
่
ั
ํ
็
่
แพรไดดกวาของเหลวและของแขง ตามลาดบ
้
่
้
ั
ื
่
5) สิงกดขวาง เชน ชนดของตวกลาง เยอบาง และตวถกละลายอนๆ เปนตน สิงเหลาน ้ ี
ิ
่
ู
่
่
ี
็
ื
ั
่
่
้
่
่
๊
ิ
่
่
จะสงกดขวางการเคลือนที ทําใหการแพรเกดขึนชากวาปกต เชน การแพรของกาซออกซิเจนในอากาศ
้
ิ
้
่
ี
่
ิ
่
ื
่
้
่
ํ
่
ั
ิ
ิ
่
ู
้
ุ
ํ
เกดขึนเร็วกวาในนา เนองจากโมเลกลของนาอยชดกนและหนาแนนกวาอากาศ
้
ุ
่
ั
ํ
็
็
6) ขนาดและน้าหนกของโมเลกลของสาร สารขนาดเลกจะแพร่ไดเรวกวาขนาดใหญ่ แต ่
้
้
ุ
ั
ถาสารนนมีประจ เราจะพจารณาขนาดของสารในรปของไฮเดรตฟอร์ม (hydrated form) (ไอออนของ
ู
้
ิ
ั
่
่
ํ
้
สารทีมีโมเลกลนาเข้ามาเกาะ) เชน อะตอมของโพแทสเซียมแม้มีนาหนกอะตอมมากกวาอะตอมของ
่
ุ
ํ
้
ี
้
ี
ี
้
โซเดยม แตโพแทสเซยมผ่านเยอหุมเซลล์ไดดกวาโซเดยม ทังนเพราะไฮเดรตฟอรมของโพแทสเซียมม ี
่
่
่
ี
์
้
้
ี
ื
ขนาดเล็กกวาไฮเดรตฟอรมของโซเดยม
่
ี
์
7) สัมประสิทธการแยกพวก (partition coefficient) ของสารเนองจากเยือหมเซลล์
้
ิ
์
่
่
ุ
ื
้
่
็
้
ุ
ี
่
้
่
่
ี
ํ
้
่
ื
้
่
ี
ประกอบดวยไขมัน สารทละลายไดดในไขมันกจะแพรผานเยอหมเซลล์ไดดกวาสารทละลายในนา
ี
ิ
ข. การแพร่แบบฟาซลิเตต (facilitated diffusion) (ภาพที 2.2a) เป็นการแพรของสาร
่
่
่
้
้
้
่
ื
ั
ั
ผ่านเยอกน ซึงตามปกตสารไม่สามารถแพรผ่านเยอกนไดเอง ตองอาศยการทํางานของโปรตนขนส่งทอย ่ ู
้
่
ี
ั
ิ
ื
่
ี
่
่
ุ
็
ี
้
่
ั
่
ี
่
ในเยอหมเซลล์ โดยแบงออกเปน โปรตนทีเปนชองผ่าน (channel protein) และโปรตนตวพา (carrier
ื
็
่
่
ี
protein) โปรตนขนสงเหล่านจะมีความจาเพาะตอชนดของสารทีขนสง กล่าวคือ โปรตนขนส่ง 1 ชนด จะ
ี
ิ
ี
้
ิ
ํ
่
่
ั
่
ํ
่
่
่
้
ู
้
ั
จาเพาะกบสาร 1-2 ชนิดเทานน เชน glucose transporter (GLUT) ทําหนาทีขนส่งกลูโคสเขาสเซลล์
้
็
ิ
่
ั
่
่
ี
2.1.2 ออสโมซส (osmosis) เปนการเคลือนทของตวทําละลาย (solvent) ซึงส่วนใหญ่มัก
ี
่
ั
ํ
่
่
ิ
่
้
ํ
ื
้
ุ
็
ิ
ึ
หมายถงนา (เพราะนาเปนตวทําละลายทพบมากทีสุดในระบบของสงมีชวต) ผ่านเยอทีมีคณสมบตเปนเยอ
ี
่
ื
็
ิ
่
ั
ั
้
่
ี
ี
เลือกผ่าน โดยการออสโมซิสของนาจะเกยวของกับแรงทเรยกวาความดนออสโมตก (osmotic pressure)
ิ
่
ํ
้
่
ี

่
ี
่
ภาพท 2.3 การออสโมซสเมอเยอกนนียอมใหน้าผ่านแตไม ่
้
ิ
้
้
่
ั
ื
ํ
่
ื
่
ยอมใหตวถกละลายผ่าน น้าจะเกิดออสโมซสจากฝังทม ี
่
้
ี
ํ
ู
ิ
ั
ี
่
ํ
้
ความเข้มขนตาไปยงฝังทมความเขมขนสูงจนกระทังความ
้
้
ี
่
่
ั
่
เขมขนของสารละลายทัง 2 ฝังเทากน การออสโมซิสกจะ
่
้
้
้
่
ั
็
่
้
ี
ิ
่
เขาสูสมดลไดนามก (ทมา : Reece et al., 2011)
ุ
ั
ความดนออสโมติก หมายถึง ความดนทใชในการตานการออสโมซิสของนา โดยการ
้
้
ี
ํ
ั
่
้
้
ํ
่
ี
ิ
่
่
่
่
้
ออสโมซิสของนาจะเกิดขนจากฝังทมีความเข้มขนของสารละลายต่า (ความดนออสโมตกตา) ไปยงฝังทมี
ี
ั
้
ึ
ํ
ั
ํ
ความเขมข้นของสารละลายสูง (ความดนออสโมติกสูง) (ภาพท 2.3) เมอเขาสูสมดล ปรมาตรของ
ิ
้
ั
ี
่
่
ื
ุ
้
่
่
ั
ั
ั
่
่
ู
่
้
สารละลายทงสองฝังของเยอกนจะคงที ความดนออสโมติกของสารละลาย จะขึนอยกบความเข้มข้นตวถก
ู
ั
้
ื
้
ั
ี
ละลายทุกชนดทีอยในสารละลาย มีหนวยเปน ออสโมลารต (osmolarity) หรอออสโมแลลิต ี
ิ
็
ิ
ื
่
่
่
ู
ั
ํ
(osmolality) ซึงหมายถึงจานวนออสโมล (osmole) ของตวถูกละลายต่อสารละลาย 1 ลิตรหรือ 1
่
กโลกรม ตามลาดบ
ั
ิ
ํ
ั
์
ิ
ิ
ิ
ิ
ี
ภาควชาชววทยา คณะวทยาศาสตร มหาวทยาลัยมหาสารคาม