Page 212 - ซีลีเนียมในการผลิตปศุสัตว์

201

ซีลีเนียมเป็นแร่ธาตุที่ส าคัญส าหรับมนุษย์และสัตว์ แต่จะท าให้เกิดความเป็นพษในกรณีที่ได้รับ
ิ
ในปริมาณที่มากเกินไป นอกจากนี้ซีลีเนียมยังมีบทบาทหน้าที่เกี่ยวกับการเจริญเติบโตของสาหร่าย ส่วน
ื
ื
พชซึ่งเป็นแหล่งซีลีเนียมที่ส าคัญในอาหารของมนุษย์และสัตว์นั้น ความส าคัญของซีลีเนียมในพชยังไม่ม ี
ิ่
ความชัดเจน ยังคงต้องการข้อมูลและหลักฐานสนับสนุนในทางวิชาการเพมเติม มีรายงานพบว่า
ื
ซีลีเนียมมีช่วยในการเพมผลผลิตของต้นแอสทรากาลัส (Astragalus pectinatus) ซึ่งเป็นพชพนเมือง
ิ่
ื้
่
ื
ของทวีปอเมริกาเหนือและเป็นพชกลุ่มสะสมซีลีเนียมสูง แตการศึกษาในพชกลุ่มสะสมซีลีเนียมปาน
ื
กลางและต ่า เช่น ต้นอัลฟัลฟา และต้นโคลเวอร์ ไม่พบการตอบสนองด้านการเจริญเติบโตเมื่อมีการเสริม
ซีลีเนียม (Terry et al., 2000) ในขณะที่ซีลีเนียมในระดับต ่าช่วยป้องกันพืชจากความเครียดจากความ
ุ
่
หนาวเยน ความรอน ความแหงแลง และจากความเปนพษของแรธาตโลหะหนักอน ๆ เช่น แคดเมียม
ิ
ื่
้
้
็
้
็
ิ
อลูมิเนียมและสารหนู โดยความเครียดเหล่านี้จะท าให้เกิดอนุมูลอสระเพมขึ้น ซึ่งจะท าให้เกิดความ
ิ่
เสียหายต่อเยื่อหุ้มเซลล์และโปรตีนของพช ซีลีเนียมจะท าหน้าที่ก าจัดอนุมูลอิสระ ท าให้ลดหรือบรรเทา
ื
ความเสียหายที่เกิดจากความเครียดของพชได้ นอกจากนี้ยังมีผลเชิงบวกต่อกระบวนการสังเคราะห์แสง
ื
ิ่
ของพชด้วย โดยซีลีเนียมช่วยท าให้มีการดูดซึมแร่ธาตุเหล็กเพมขึ้น ซึ่งแร่ธาตุเหล็กเป็นองค์ประกอบใน
ื
คลอโรพลาส และมีความส าคัญต่อกระบวนการสังเคราะห์แสง ส าหรับบทบาทของซีลีเนียมต่อการลด
ิ
ความเป็นพษของแร่ธาตุโลหะหนัก จะเป็นผลจากการที่ซีลีเนียมท าให้ลดการดูดซึมหรือลดการเคลื่อนที่
ึ
ของแร่ธาตุโลหะหนัก รวมถงการเกิดปฏิกิริยารวมตัวของซีลีเนียมกับแร่ธาตุโลหะหนักจึงท าให้ความเป็น
พิษลดลง (Gupta and Gupta, 2017)

ี
เมแทบอลิซึมของซลีเนียมในพืช
่
ื
้
่
ื
การดูดซึม การเคลอนยาย และการแพรกระจายซีลีเนียมในเนื้อเยื่อของพช ขึ้นกับปัจจัยหลาย
ื
อย่าง เช่น ชนิดของพช ระยะการเจริญเติบโต รูปแบบและความเข้มข้นของซีลีเนียม สภาวะแวดล้อม
ของดิน (ความเค็ม และความเป็นกรด-ด่างของดิน) ธาตุอาหารอื่น และกระบวนการเคลื่อนย้ายซีลีเนียม
ื
ื
ของพช ซีลีเนตมักพบในดินที่ใช้เพาะปลูกพชทั่วไปและมีการละลายน ้าได้ดีกว่าซีลีไนต์ ซีลีเนตส่วนใหญ่
จะพบในดินที่มีสภาวะเป็นด่าง ในขณะที่ซีลีไนต์จะพบในดินที่มีสภาวะเป็นกรด ซีลีเนียมทั้งสองรูปแบบ
ื
จะมีการถูกดูดซึมในกระบวนการที่ต่างกันในส่วนรากของพช ซีลีเนตจะถูกดูดซึมผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ของ
รากพืชโดยกระบวนการที่ใช้พลังงานผ่านช่องทางการดูดซึมของซัลเฟต (sulfate transporter) ดังนั้นจึง

่
ู
มีการแข่งขันการดูดซึมระหว่างซีลีเนตและซัลเฟต ส่วนซีลีไนต์จะถกดดซึมผานช่องทางการดดซึมของ
ู
ู
ฟอสเฟต (phosphate transporter) (Gupta and Gupta, 2017)
ื
หลังจากที่ซีลีเนตและซีลีไนต์ถูกดูดซึมเข้าสู่เนื้อเยื่อของพชในส่วนรากแล้ว จะถูกขนส่งหรือ
เคลื่อนย้ายไปยังส่วนใบของพืช และเกิดกระบวนการเมแทบอลิซึมของซีลีเนียม (ภาพที่ 7.1) เพื่อเปลี่ยน
ิ
ี
ซีลีเนียมอนินทรีย์ คือ ซีลีเนตและซีลีไนต์ ให้ไปอยู่ในรูปซีลีเนียมอนทรีย์ คือ ซีลีโนซีสเทอนหรือ
ซีลีโนเมทไธโอนีน โดยกระบวนการเมแทบอลิซึมของซีลีเนียมจะเกิดในส่วนพลาสตด (plastid)
ิ
กระบวนการเมแทบอลิซึมเริ่มจากการเปลี่ยนซีลีเนตเป็นซีลีไนต์ จากนั้นซีลีไนต์จะถูกเปลี่ยนเป็นซีลีไนด์

Selenium in Livestock Production ซีลีเนียมในการผลิตปศสตว์ 201
ั
ุ