Page 26 - ebook.msu.ac.th
P. 26
เรือนอีสานและประเพณีการอยู่อาศัย
ผู้ช่วยศาสตราจารย์สมชาย นิลอาธิ
จากการสังเกตที่ได้จากการสำรวจศึกษาสถาปัตยกรรมที่อยู่อาศัยของชาวอีสานทั่วๆ ไป พบว่า
สถาปัตยกรรมเรือนพักอาศัยของชาวอีสานที่สัมพันธ์กับวิถีการดำรงชีวิตและการประกอบอาชีพ มี ๓
ลักษณะใหญ่ๆ ด้วยกันคือ
๑. เรือนใหญ่
๒. เหย้าและตูบต่อเล้า
๓. เถียงนา
เรือนใหญ่ เป็นเรือนพักอาศัยถาวรที่ประกอบไปด้วยห้อง ๓ ห้อง ตามแนวยาวของตัวเรือนคือ
ห้องเปิง, ห้องนอนพ่อแม่และห้องนอนของลูกสาวและลูกเขย มีส่วนระเบียงที่มีเกยเป็นหลังคาเพิงคลุมและ
ชานแดดยื่นลดชั้นออกมาทางด้านนอกเรือน บางครั้งอาจแบ่งส่วนหนึ่งของชานไว้เป็นที่ครัว หรือไม่ก็อาจต่อ
ห้องครัว ไว้ด้านข้างเรือนข้างใดข้างหนึ่ง
เหย้าและตูบต่อเล้า เป็นที่พักอาศัยชั่วคราวเมื่อลูกสาวและลูกเขยแยกครัวเรือนมาจากเรือนใหญ่ของ
พ่อ - แม่ โดยแยกออกมาสร้างตูบต่อเล้าหรือสร้างเหย้าอยู่กันเองเป็นครอบครัวใหม่เป็นลักษณะครอบครัวเดี่ยว
ในชุมชนเดียวกันกับพ่อ - แม่
สำหรับ ตูบต่อเล้า นั้นจะต้องสร้างอยู่ชั่วคราวภายในบริเวณบ้านของพ่อ - แม่ แน่นอนเพราะจะสร้าง
ในลักษณะเพิงหมาแหงนโดยอาศัยโครงสร้างของเล้าข้าวของพ่อ - แม่ เป็นหลักยึดด้านหนึ่งเสมอ จึงได้ชื่อว่า
ตูบต่อเล้าและเล้าข้าวดังกล่าวก็จะอยู่ในบริเวณบ้านของ พ่อ - แม่ เสมอด้วย
ส่วน เหย้า นั้นเป็นที่พักอาศัยชั่วคราวที่มีโครงสร้างของตัวเอง จึงอาจจะสร้างอยู่ภายในบริเวณบ้าน
ของ พ่อ - แม่ ก็ได้ หรืออาจจะออกไปสร้างอยู่ริมนอกหมู่บ้านหรือสร้างในบริเวณที่นาใกล้หมู่บ้านก็ได้ ขึ้นอยู่
กับความเหมาะสมที่เห็นควรเกี่ยวกับความแออัดของบริเวณบ้านในชุมชนนั้นๆ เป็นสำคัญ
เถียงนา เป็นที่พักอาศัยชั่วคราวอีกลักษณะหนึ่งที่มีลักษณะคล้ายเหย้า แต่จะออกไปสร้างในบริเวณ
ที่นา ซึ่งมักจะอยู่ห่างไกลจากหมู่บ้าน เพื่อใช้เป็นที่พักอาศัยในฤดูทำนาประมาณ ๕ - ๖ เดือนในแต่ละปี
ซึ่งชาวอีสานส่วนใหญ่มักจะนิยมสร้างกันมากเสมอ จนดูเรียงรายกันทั่วไปตามทุ่งนา
จากเหตุที่ต้องอพยพครอบครัวออกอยู่เถียงนาซึ่งอยู่ไกลจากหมู่บ้านกันทุกปีนี้เอง กลุ่มของเถียงนา
หลายแห่งจึงถูกพัฒนาดัดแปลงเพิ่มเติมเพื่ออยู่อาศัยตลอดปี จนกลายเป็นเหย้าแล้วจากนั้นก็มักจะมีเถียงนา
อื่นๆ อพยพเข้าไปอยู่ร่วมกลุ่มด้วย จนกลายเป็นชุมชนใหม่เกิดขึ้น
24
