Page 23 - ebook.msu.ac.th
P. 23
เหล่านี้เป็นเหตุให้ตัวช่างฝีมือดั้งเดิม และกลุ่มช่างที่มีความรู้และทักษะประสบการณ์ขาดการสืบทอด
เพราะไม่มีงานไม้ก่อสร้างให้ทำต่อไป หลายคนต้องหันไปประกอบอาชีพอื่น
ที่ตั้งทางภูมิศาสตร์ พิกัดทางภูมิศาสตร์
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทย ตั้งอยู่ระหว่าง ละติจูดที่ ๑๔ ํ และ ๑๘ ํ เหนือ และระหว่าง
ลองติจูดที่ ๑๐๑ ํ และ ๑๐๕ ํ ตะวันออก อาณาเขตทางทิศเหนือ และทิศตะวันออกเฉียงเหนือจดประเทศลาว
มีแม่น้ำโขงเป็นแนวเขตพรมแดน ทิศใต้จดภาคกลางและประเทศเขมรมีเทือกเขาพนมดงรัก ทิวเขาสันกำแพง
เป็นแนวเขตพรมแดน ทิศตะวันตกจดภาคกลางมีทิวเขาเพชรบูรณ์และทิวดงพญาเย็นเป็นแนวพรมแดน
พื้นที่ทั้งหมดเป็นที่ราบสูง เรียกว่า ที่ราบสูงโคราช (Khorat Plateau) ตั้งแต่ทางทิศตะวันตกเฉียงเหนือ
จะเป็นบริเวณที่สูงกว่าระดับน้ำทะเล ๗๐๐ ฟุต เอียงลาดไปทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ ซึ่งเป็นที่ราบลุ่มแม่น้ำมูล
ที่สูงกว่าระดับน้ำทะเล ๒๐๐ ฟุต
ภายในพื้นที่ที่ราบสูงโคราชแบ่งพื้นที่ออกเป็น ๒ แอ่ง โดยมีเทือกภูพานเป็นแนวแบ่งเขต คือ ตอนเหนือ
เทือกภูพานเรียกว่า แอ่งสกลนคร (Sakon Nakorn Basin) มีพื้นที่ประมาณ ๑ ใน ๔ ของภาคอีสาน ครอบคลุม
พื้นที่เขตจังหวัดเลย อุดรธานี หนองคาย หนองบัวลำภู สกลนคร นครพนม มุกดาหาร บึงกาฬ ส่วนพื้นที่
ทางตอนใต้เทือกภูพาน เรียกว่า แอ่งโคราช (Khorat Basin) มีพื้นที่ประมาณ ๓ ใน ๔ ของภาคอีสาน
ครอบคลุมพื้นที่เขตจังหวัด กาฬสินธุ์ ร้อยเอ็ด มหาสารคาม ขอนแก่น ชัยภูมิ ยโสธร อำนาจเจริญ อุบลราชธานี
ศรีสะเกษ สุรินทร์ บุรีรัมย์ นครราชสีมา
บทสรุป
เรือนพื้นถิ่น หมายถึงเรือนของชาวอีสาน ที่มีบรรพชนเป็นคนลุ่มน้ำโขง รุ่นพุทธศตวรรษที่ ๑๙ และ
๒๓ เป็นต้นมา สร้างด้วยไม้จริงทั้งหลัง ขนาดความยาว ๓ ห้องเสา ที่เรียกว่า เรือนใหญ่ มีประโยชน์ใช้สอย
สอดคล้องกับวิถีชีวิต ทางด้านเศรษฐกิจ ความเชื่อ การขัดเกลาทางสังคม และการควบคุมพฤติกรรมคนใน
ครอบครัวรวม (stem family) ที่สัมพันธ์กับธรรมชาติแวดล้อมในท้องถิ่น
ลักษณะพิเศษหรือเอกลักษณ์ มีรูปแบบทรงจั่ว ใต้ถุนสูง แบ่งประโยชน์ใช้สอยชัดเจน คือ ห้องเปิง
(ห้องผี-ห้องพระ) ห้องนอนพ่อแม่ และห้องส้วม (ห้องนอนลูกสาว-ลูกเขย) มีพัฒนาการจากเถียงนา เถียง
เหย้า ตูบเหย้า และเหย้า จนกระทั่งเป็นเรือนใหญ่ ที่มีเทคนิคการก่อสร้างที่ประณีตซับซ้อน และสัมพันธ์กับ
ความเชื่อมากในหลายๆ ขั้นตอน ของการก่อสร้าง
เทคนิคการก่อสร้างที่สำคัญ คือ การเลือกไม้ที่ใช้สร้างโดยมีความเชื่อกำกับ มีวิธีกำหนดขนาด-สัดส่วน
ด้วยการแทกโสกหรือโฉลก ชิ้นส่วนต่างๆ ของเรือน ที่สัมพันธ์กับเจ้าเรือน มีพิธียกเสาแฮก-เสาขวัญ มีเทคนิค
การหาระดับตัวเรือนแบบดั้งเดิม
กระบวนการจัดการองค์ความรู้ มีการถ่ายทอดกันในกลุ่มผู้ชายเป็นหลัก ทั้งในระดับครอบครัวเครือญาติ
และในชุมชน ผ่านการร่วมงานจริงในฐานะการเป็นลูกมือ ช่างฝึกหัด โดยไม่จำเป็นต้องมีพิธีกรรมขอเป็นศิษย์
กับครู แต่ครูก็พร้อมจะสนับสนุนส่งเสริม ให้คำแนะนำช่วยแก้ปัญหาให้ตลอดเวลา
ลักษณะเรือนอีสานสามารถสะท้อนสภาพสังคมการอยู่ร่วมกันในระบบครอบครัว ที่มีการแบ่งพื้นที่ทั้ง
ในชีวิตส่วนตัว ที่อยู่ด้านในสุดของตัวเรือน ทั้ง ๓ ห้อง และพื้นที่เปิดเผยซึ่งต่อออกไปทางด้านนอกเปิดโล่งมี
หลังคาเพิงหรือเกยคลุม คือชานหรือระเบียง และพื้นที่เปิดโล่งเป็นชานแดด ใช้ประโยชน์อเนกประสงค์
21
