Page 12 - ซีลีเนียมในการผลิตปศุสัตว์

1

บทที่ 1 ข้อมูลพื้นฐานของซีลีเนียม

บทน า
ซีลีเนียมถูกค้นพบในปี พ.ศ. 2361 โดยนายโจนส์ จาคอป เบอร์ซีเลียส (Jons Jakob

Berzelius) นักเคมชาวสวีเดน ซึ่งพบซีลีเนียมอยู่ในเศษเหลือจากการผลิตกรดซัลฟิวริก หลังจากนั้นยังมี
ี
ิ
การพบว่าซีลีเนียมสามารถน ามาใช้ประโยชน์ในเชิงธุรกิจได้ เนื่องจากอเล็คตรอนของซีลีเนียมถูกกระตุ้น
้
ได้ง่ายโดยแสง ท าให้เกิดกระแสไฟฟ้าขึ้น จึงมีการใช้ซีลีเนียมเป็นส่วนประกอบในเซลล์สร้างกระแสไฟฟา
ั
ิ
พลงงานแสง เครื่องวัดแสง เครื่องแปลงกระแสไฟฟา และเครื่องถ่ายเอกสารอเล็กทรอนิกส์ รวมทั้งเป็น
้
สวนประกอบกระจกสะทอนแสง ที่ติดบริเวณท้ายรถจักรยานยนต์และรถยนต์ ท าให้ปริมาณการใช้
้
่
ุ
ิ่
ซีลีเนียมในเชิงอตสาหกรรมเพมขึ้นอย่างรวดเร็ว โดยซีลีเนียมที่ผลิตได้เป็นผลพลอยได้จากอตสาหกรรม
ุ
เหมืองแร่ทองแดง ประเทศผู้ผลิตและส่งออกซีลีเนียมรายใหญ่ คือ ญี่ปุ่น เบลเยี่ยม เยอรมนี และ
แคนาดา โดยทั่วโลกมีก าลังการผลิตซีลีเนียมประมาณ 2,500-2,800 ตันต่อปี (Haug et al., 2007)
บทบาทของซีลีเนียมทางชีววิทยาได้รับความสนใจศึกษา เมื่อเกิดอาการเป็นพิษของซีลีเนียมคือ

ี
ิ
ั
ี
ั
อลคาไลดซส (alkali disease) และตาบอด (blind staggers) โดยเกดอาการกีบอกเสบ เดินโซเซ
ื
เนื่องจากตาบอด ขนร่วง และตายในโคที่แทะเล็มพชอาหารบางชนิด ซึ่งอาการเช่นเดียวกันนี้ในม้าได้ถูก
ั
์
ี
ิ
ั
ิ
ึ
บนทกโดยมารโคโปโลในช่วงปี พ.ศ. 1838 ในขณะที่เดนทางไปยงทางตะวันตกของประเทศจน บรเวณ
์
ิ
ระหว่างเขตแดนของเตอรกีสถานและทิเทต ต่อมาในปี พ.ศ. 2130 บาทหลวงเปโดร ซมอน ได้
ิ
่
สันนิษฐานว่าอาการขนรวงและเล็บหลุดของมนุษย์ เกิดจากความเป็นพษเรื้อรังของซีลีเนียม และในปี
พ.ศ. 2500 มีการค้นพบว่าซีลีเนียมสามารถป้องกันการเกิดอาการเนื้อตายที่ตับ (liver necrosis) ในหน ู
่
และป้องกันอาการบวมน ้า (exudative diathesis) ในไก่ ตอมาจึงมีการพบว่าซีลีเนียมเป็นส่วนประกอบ
ส าคัญของเอนไซม์กูลตะไธโอนเพอร์ร็อคซิเดส (glutathione peroxidase, GPx) ส่งผลท าให้มีการเริ่ม
ศึกษาวิจัยซีลีเนียมในด้านโภชนศาสตร์ และหน้าที่ทางชีวเคมของซีลีเนียมนับแต่นั้นเป็นต้นมา เพื่อให้ท า
ี
เกิดความเข้าใจเกี่ยวกับซีลีเนียมในเบื้องต้น ดังนั้นเนื้อหาในบทนี้จึงมุ่งเน้นการน าเสนอข้อมูลทาง
วิชาการที่ส าคัญของซีลีเนียม คือ สมบัติทางเคมี เมแทบอลิซึม บทบาทหน้าที่ของซีลีเนียม อาการขาด
และความเป็นพิษของซีลีเนียมในสัตว์

คุณสมบัติทางเคมของซีลีเนียม
ี
ซีลีเนียม (selenium, Se) มีคุณสมบัติทางเคมคล้ายกับเทลลูเรียม (tellurium) โดยซีลีเนียมมา
ี
จากคาว่า selene ในภาษากรซหมายถงดวงจันทร์ ส่วนเทลลูเรียมมาจากคาว่า tellus ในภาษาละติน

ึ
ี

ึ
หมายถงโลก (earth) ซีลีเนียมเป็นแร่ธาตุที่ถูกจ าแนกอยู่ในกลุ่ม VIA ในตารางธาต ร่วมกับออกซิเจน
ุ
(oxygen) ก ามะถัน (sulfur) เทลลูเรียมและพอโลเนียม (polonium) ซีลีเนียมเป็นของแข็งสีเทา
มีคุณสมบัติเป็นทั้งโลหะและอโลหะ จึงจัดเป็นธาตุกึ่งโลหะ (metalloid) ในตารางธาตุซีลีเนียมอยู่

Selenium in Livestock Production ซีลีเนียมในการผลิตปศสตว์ 1
ุ
ั