Page 13 - ซีลีเนียมในการผลิตปศุสัตว์

2

ู
ี
ระหว่างเทลลเรยมและพอโลเนียม และอยู่ในหมู่เดียวกันกับออกซิเจนและก ามะถันซึ่งเป็นธาตุอโลหะ
ิ
็
ั
ิ
และอยู่ในคาบเดียวกันกับสารหนูและโบรมีน สมบตอะตอมและการจัดเรียงอเลกตรอนของอะตอม
ี
ี
ิ
ี
ซีลเนยมแสดงในตารางท่ 1.1 ซีลีเนียมมไอโซโทป ในธรรมชาตที่เสถียร 6 ไอโซโทป นอกจากนี้ยังพบ
ี
ไอโซโทปที่ไม่เสถียรอกอย่างอย่างน้อย 7 ไอโซโทป ที่เกิดจากการกระตุ้นโดยนิวตรอน อาท Se, Se
75
ิ
ี
77
และ Se ซึ่งไอโซโทปเหล่านี้สามารถใช้ประโยชนส าหรับการหาปริมาณซีลีเนียม ส่วน Se นยมใช้ใน
81
์
75
ิ
การทดลองทางชีววิทยา เนื่องจากมีระยะครึ่งชีวิต (half-life) นานถึง 120 วัน
ิ
ซีลีเนียมในธรรมชาติส่วนใหญ่มีเลขออกซเดชัน +4 หรือ +6 เมื่อมีเลขออกซเดชัน +4 ซีลีเนียม
ิ
จะอยู่ในรูปไดออกไซด์ (dioxide, SeO ) กรดซีลีเนียส (selenious acid, H SeO ) หรือเกลือ ซีลีไนต์
3
2
2
-2
(selenite, SeO ) ขณะที่มีเลขออกซิเดชัน +6 ซีลีเนียมจะพบในรูปกรดซีลีนิก (selenic acid,
3
-2
H SeO ) หรือเกลือซีลีเนต (selenate, SeO ) ทั้งนี้เกลือซีลีเนตละลายน ้าได้ดีกว่าเกลือซีลีไนต์
4
2
4
ั
นอกจากนี้ความสามารถในการละลายน้า และความคงตวของเกลอซีลีเนตและเกลือซีลีไนต์จะเพมขึ้น
ื
ิ่

็
เมื่ออยู่ในสภาวะที่เป็นด่าง ส าหรับการเปลี่ยนรูปจากเกลือซีลีเนตไปเป็นเกลือซีลีไนต์และเปนอะตอม
ซีลีเนียมมักเกิดอย่างช้า ๆ ส่วนซีลีเนียมในสภาวะรีดิวซ์ (-2) พบในรูปไฮโดรเจนซีลีไนด์ (hydrogen
selenide, H Se) ซึ่งมีความเป็นกรดสูง ไม่มีสีและละลายน ้าได้ดี
2
ั
ุ
เนื่องจากซีลีเนียมและก ามะถันมีคณสมบัติทางเคมีใกล้เคียงกน ทั้งความยาวของพันธะไอออนิก
ิ
ิ
และพนธะโควาเลนต์ รวมทั้งค่าอเล็กโทรเนกาติวิตีหรือความสามารถในการดึงอเล็กตรอน
ั
(electronegativities, EN) ท าให้จ าแนกสารประกอบซีลีเนียมและก ามะถันในเชิงเคมีได้ยาก อย่างไรก็
ตามการจ าแนกสารประกอบซีลีเนียมและก ามะถันในเชิงสรีระวิทยาจะง่ายกว่า เพราะไฮโดรเจนซีลีไนด์
ั
์
ี
มความเป็นกรดที่แรงกว่าไฮโดรเจนซลไฟด นอกจากนี้กรดซีลีเนียสและกรดซีลีนิกมีศักยภาพในการท า
ู
ให้เกิดปฏิกิริยารีดักชันได้สูงกว่ากรดซัลฟลัสและกรดซัลฟริก ซึ่งความแตกต่างดังกล่าวมีผลต่อบทบาท
ู
ทางชีวเคมีของซีลีเนียม (NRC, 1983)
ซีลีเนียมเป็นแร่ธาตุที่พบในเปลือกโลกมากเป็นล าดับที่ 67 (USEPA, 2014) โดยพบในความ
เข้มข้นเฉลี่ย 0.09 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม ในดินพบซีลีเนียมอยู่ในช่วง 0.1-2 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัม ดินที่มี
ซีลีเนียมสูง (seleniferous soil) อาจท าให้พืชที่ปลูกในดินนั้นมีซีลีเนียมสูงด้วย ซึ่งอาจเป็นอันตรายต่อ
สัตว์ที่กินพืชนั้นได้ ทั้งนี้ในดินส่วนใหญ่ที่มีซีลีเนียมในระดับสูงมักมีซีลีเนียมที่ละลายน ้าได้ต ่า ท าให้พืชดูด
ซึมซีลีเนียมได้น้อยลง ดังนั้นพชจึงมีซีลีเนียมในระดับที่ไม่เป็นพิษต่อสัตว์
ื

2 ซีลีเนียมในการผลิตปศสตว์ Selenium in Livestock Production
ั
ุ