Page 60 - ebook.msu.ac.th
P. 60
เล้าข้าว *
ผู้ช่วยศาสตราจารย์สมชาย นิลอาธิ
สังคมอีสานเป็นสังคมเกษตรกรรมทำนาเป็นหลัก ซึ่งจัดว่าเป็นสังคมพึ่งตัวเอง ที่ต้องช่วยตัวเองในเกือบ
ทุกด้านมาโดยตลอด ไม่ว่าจะเป็นด้านการทำมาหากิน เครื่องมือ เครื่องใช้และเทคโนโลยีต่างๆ เป็นต้น ชาวอีสาน
ส่วนใหญ่จึงต้องแก้ปัญหาในการดำเนินชีวิตในครอบครัว ในสังคมของตนตามมีตามเกิดเท่าที่ธรรมชาติในท้องถิ่น
จะอำนวยให้ วิวัฒนาการหรือพัฒนาการทางชีวิตและสังคม จึงค่อนข้างจะเชื่องช้าอยู่มากพอสมควร
แต่นั่น ก็มิใช่ความผิดของชีวิตแต่ละชีวิตที่เกิดมาในภาคอีสานมิใช่หรือ?
๑
แม้ว่าพื้นที่ทำนาในภาคอีสานจะมีมากถึง ๗๒.๔% ของพื้นที่ถือครองทั้งหมดในภาคอีสานก็ตาม แต่ชาว
อีสานก็ยังไม่สามารถจะเพิ่มผลผลิตข้าวให้สูงมากขึ้นได้เพราะเหตุปัจจัยที่บีบบังคับหลายๆ ด้าน โดยเฉพาะอย่างยิ่ง
ภัยธรรมชาติที่ไม่สามารถควบคุมได้ จึงทำให้วิถีชีวิตของชาวอีสานต้องหมดไปกับการทำนา เพื่อให้ได้ข้าวมา
เลี้ยงชีวิต ไม่น้อยกว่า ๔-๕ เดือน ในแต่ละปี
ด้วยเหตุนี้ จึงดูเหมือนว่า ข้าวจะเป็นสมบัติอันล้ำค่าแห่งชีวิตไปโดยไม่รู้สึกตัวในสำนึกของคนอีสาน
การเก็บรักษาข้าวให้อยู่ในสภาพดี ที่พร้อมจะนำมาปรุงเป็นอาหาร และแลกเปลี่ยนหรือขายได้ตลอดปี
จึงมีความสำคัญและจำเป็นยิ่ง เพราะนั่นย่อมหมายถึงความอยู่รอดของชีวิตทุกคนในครอบครัว ที่ร่วมเหนื่อยยาก
มาด้วยกัน
ฉะนั้นจึงไม่ใช่เรื่องที่น่าประหลาดเลย ที่ชาวอีสานจะต้องสร้างที่เก็บรักษาข้าวเปลือกที่ได้ด้วยหยาดเหงื่อ
และทุกข์ยากไว้ประจำบ้านเป็นของตนเองโดยเฉพาะ แต่ทว่าชาวอีสานก็ต้องเผชิญกับปัญหาเรื่องวัสดุ เทคโนโลยี ฯลฯ
อันจำกัดต่อไปอย่างไม่มีที่สิ้นสุด แต่ชาวอีสานก็ไม่เคยย่อท้อที่จะใช้สติปัญญาแก้ปัญหา จากประสบการณ์ตรงเท่า
ที่มีและเท่าที่จะทำได้ด้วยความอดทนมาโดย
ตลอด
สิ่งก่อสร้างเพื่อเก็บรักษาข้าวเปลือกดังกล่าวนี้ ชาวอีสานทั่วไปเรียกกันอย่างหนึ่งว่า “เล้าข้าว”
* เล้าข้าว. พิมพ์เผยแพร่ในวารสารเมืองโบราณ ฉบับประติมากรรมในประเทศไทย พฤศจิกายน ๒๕๒๖
๑
ข้อมูลจากหนังสือภูมิศาสตร์อีสาน ของอภิศักดิ์ โสมอินทร์ หน้า ๙๓ ว่ามีพื้นที่ในอีสานทั้งหมด
๑๐๖,๓๙๑,๒๕๐ ไร่ เป็นพื้นที่ถือครอง ๔๖,๔๓๖,๐๒๕ ไร่ และเป็นพื้นที่ที่ใช้ทำนา ๓๓,๖๑๔,๗๗๑ ไร่
58
